Necmeddin Daye Razi; Hayatı, Eserleri ve Tasavvufi Görüşleri

Kübrevî Tarîkatı'nın önemli şahsiyetlerinden birisi olan Necmeddîn Dâye Râzî'nin (ö. 654/1256), bugün İran toprakları içinde bulunan Rey'de başlayan hayatı Bağdat'ta sona ermiştir. Yaşadığı şehirden ayrılarak gençlik yıllarında başlayan uzun yolculukları ömrünün son dönemlerine kadar devam etmiştir. Moğol istilâsıyla sarsılan Hârizm Bölgesi'nden Anadolu'ya gelen Dâye, bir müddet burada kalmış, Anadolu'nun Müslümanlaşma sürecine olumlu katkı sağlamıştır. Bu dönemde Anadolu'daki önemli sûfîler arasında gösterilen Dâye, en mühim eseri olan Mirsâdü'l-ibâd'ı Sivas'ta tamamlamıştır. Tasavvufun Farsça yazılmış önemli eserlerinden birisi kabul edilen bu kitap, Kübrevîlik anlayışının yayılmasında büyük rol oynamıştır. Necmeddîn Dâye, Kübrevî gelenek içinde yetişmiş Sünnî bir mutasavvıftır. Tasavvuf anlayışı aşırılıktan uzak, dengeli ve tutarlıdır. Bununla beraber, eserlerinde aşk ve cezbenin coşkulu izlerini görmek mümkündür. Eserlerinde tasavvufun önemli konularını ele alan Dâye, kendinden önceki sûfîlerden yararlandığı gibi, kendinden sonraki müellifler üzerinde de etki bırakmıştır. Onun özellikle varlık, bilgi, ahlâk ve siyâset konularına getirdiği yorumlar dikkat çekicidir. Bu çalışmada, başta Necmeddîn Dâye Râzî'nin eserleri olmak üzere pek çok kaynağa başvurularak hayatı ve eserleri hakkındaki bilgiler verilmiş, tasavvufla ilgili kavram ve fikirleri değerlendirmeye tabi tutulmuştur.